Χρηματιστήριο vs Έρωτας

Του Μιλτιάδη Κοτζιάμπαση

Άνετα κάποιος που ασχολείται χρόνια  με το χρηματιστήριο θα μπορούσε να αποκρυπτογραφήσει τα επιμέρους χαρακτηριστικά του, όπως και στον έρωτα, και να καταλήξει στο συμπέρασμα πως και τα δυο συνάδουν σε μεγάλο βαθμό.

Καταρχήν αμφότερα στηρίζονται καθαρά πάνω σε «θεμέλια ψυχολογίας».  Δηλαδή, κινούνται και ακολουθούν αρχές που σχετίζονται με την επιστήμη της ψυχολογίας. Φυσικά στο χρηματιστήριο εμπλέκεται και η οικονομική επιστήμη. 

Επίσης και τα δυο είναι απρόβλεπτα και πολλές φορές παραβαίνουν τους κανόνες της λογικής. Ακόμη η πορεία που ακολουθούν στις επιμέρους φάσεις τους (αρχή-μέση-τέλος) είναι παρόμοια, αν όχι πανομοιότυπη.  

Παίρνοντας σαν αφετηρία λοιπόν, την πορεία που ακολουθούν τόσο το χρηματιστήριο όσο και ο έρωτας καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα: Καταρχήν και τα δυο  έχουν κυκλική συμπεριφορά. Ξεκινούν από κάπου, φτάνουν σ’ ένα μέγιστο σημείο, και στο τέλος πάντα καταλήγουν κάπου.  Στην αρχή έχουμε τα πρώτα δειλά βήματα, στη συνέχεια αν υπάρχουν ενθαρρυντικά στοιχεία ακολουθούν ανοδική πορεία, φτάνουν σ’ ένα μέγιστο σημείο όπου εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια κόπωσης και ακολουθεί η κάθοδος με τις ανάλογες συνέπειες. Μετά υπάρχει μια περίοδος προσαρμογής μέχρι να ξεκινήσει ο νέος κύκλος.

Η ένταση των συναισθημάτων ακολουθεί πορεία παρόμοια με τη δύναμη της τάσης στις αγορές. Όσο πιο δυνατό το συναίσθημα τόσο περισσότερο δένεσαι και είναι δυσκολότερο να αποδεσμευτείς, όπως συμβαίνει ακριβώς και με την άνοδο στο χρηματιστήριο. Τα συναισθήματα που επικρατούν είναι ακριβώς τα ίδια. Χαρά, έξαψη, ενθουσιασμός, απληστία (με την έννοια ότι ζητάς όλο και περισσότερα) και φυσικά πολλές φορές παραλογισμός. Νομίζουμε ότι μια ζωή θα μείνουμε έτσι και ότι «η υπέροχη» κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Δεν έχουμε μυαλό για τίποτα άλλο παρά για να μετράμε τα κέρδη μας καθημερινά ή για να είμαστε όλη μέρα μαζί με το αντικείμενο του πόθου μας. Πολλές φορές ενώ γνωρίζουμε ότι η μετοχή που έχουμε είναι υπερτιμημένη ή ότι η αξία που δίνουμε στον-στην σύντροφό μας δεν ανταποκρίνεται στα όσα μας παρέχει αυτός/ή, εξακολουθούμε να επιμένουμε στην άποψή μας, έχοντας μάλιστα παρωπίδες και κλεισμένα τα αυτιά μας στις διάφορες σειρήνες που μας προειδοποιούν και θεωρώντας σαν δεδομένα τα όσα έχουμε κερδίσει ή κατακτήσει.

Ώσπου κάποια μέρα, έτσι ξαφνικά, εμφανίζονται τα πρώτα συννεφάκια στη σχέση ή τα πρώτα άσχημα οικονομικά στοιχεία. Στην αρχή δεν δίνουμε και πολύ σημασία και τα θεωρούμε φαινόμενα παροδικά, με τον καιρό όμως τα κρούσματα αυξάνονται και τότε το άγχος αντικαθιστά σταδιακά την έξαψη και τον ενθουσιασμό. Το νερό έχει μπει πλέον στο αυλάκι και δύσκολα γυρίζει πίσω... Κάνουμε απέλπιδες προσπάθειες να πιστέψουμε πως όλα θα γυρίσουν στην πρότερη κατάσταση. Στο σημείο αυτό μας ξεγελούν κάποιες διορθώσεις προς τα πάνω των μετοχών, που μπορεί να γίνονται ή κάποιες αναζωπυρώσεις - απομεινάρια της προηγούμενης δυναμικής της σχέσης μας.  Ωστόσο αν το γυαλί ραγίσει, δύσκολα ξανακολλάει. 

Όταν διαπιστώσουμε πλέον την τάση (όσο πιο νωρίς τόσο καλύτερα), αφού ξεπεράσουμε το πρώτο σοκ, αντιδρούμε ποικιλοτρόπως. Συνήθως δίνουμε εντολές για μαζικές πωλήσεις ή προσπαθούμε να αποδεσμευτούμε απ’ ό,τι μας θυμίζει τον/την σύντροφό μας.  Πουλάμε όσο-όσο τα χαρτιά μας, σκίζουμε, πετάμε και καίμε τα πράγματά του/της. Άλλοι αντιδρούν πάλι διαφορετικά. Επιλέγουν να κάνουν αναδιαρθρώσεις σε μετοχές που θεωρούν «αλεξίπτωτα», ώστε να καταφέρουν να επιβιώσουν. Το αντίστοιχο κομμάτι στις σχέσεις αφορά την επιστροφή μας σε προηγούμενες σχέσεις (παλινδρόμηση) ή σε one night stands που θα μας προσφέρουν μια ικανοποιητική αλλά πρόσκαιρη ευχαρίστηση. Κάτι αντίστοιχο με τα μερίσματα των μετοχών δηλαδή, που και αυτά σε περιόδους κρίσεων μειώνονται σε μεγάλο βαθμό.  Τέλος υπάρχουν και αυτοί που καταριούνται την ώρα και τη στιγμή που πήραν μέρος στο παιχνίδι και είτε τα αφήνουν όλα στην τύχη τους και ό,τι γίνει είτε κλείνονται σε μοναστήρι.

Αν τα πράγματα επιδεινωθούν μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που να έχουν γενικότερο κοινωνικό αντίκτυπο, τότε αρχίζουν οι εξωτερικές παρεμβάσεις. Έτσι  το κράτος παρεμβαίνει για να σώσει τις επιχειρήσεις και οι συγγενείς μας ή οι φίλοι μας, εμάς. Φυσικά όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Τα μέτρα που λαμβάνονται σίγουρα βοηθάνε σε μια πιο ταχεία ανάρρωση της ψυχολογίας μας. Παρ' ολ' αυτά δεν αποτελούν πανάκεια, καθώς κάθε κρίση όπως και κάθε χωρισμός διαφέρει σχεδόν πάντα από τον προηγούμενο κατά το ήμισυ.  Γι’ αυτό εξόχως σημαντικό ρόλο παίζει η προσωπικότητα του ατόμου. Χρειάζεται εσωτερική δύναμη, αποφασιστικότητα,  υπομονή και πάνω απ’ όλα εμπειρία. Η τελευταία βοηθάει στα μέγιστα στον περιορισμό των ζημιών και στους δύο τομείς.  

Αφού λοιπόν, φτάσουμε στον πάτο και τα περιθώρια για περαιτέρω απώλειες είναι περιορισμένα τότε ακολουθεί μια περίοδος κατά την οποία το κύριο χαρακτηριστικό είναι η απουσία τάσης. Το βάρος πέφτει κυρίως σε άλλους τομείς της ζωής μας, όπως ο επαγγελματικός. Αδιαφορούμε τόσο για τα αισθηματικά μας όσο και για το χρηματιστήριο. Θέλουμε να περνάμε καλά χωρίς να μας απασχολεί τίποτα. Αυτή η περίοδος ονομάζεται νεκρά περίοδος. Το διάστημα που παραμένουμε σ’ αυτή την κατάσταση διαφέρει πάλι από άτομο σε άτομο.  Μπορεί  να κρατήσει από λίγες εβδομάδες έως και χρόνια.  Κάποια στιγμή προκύπτει ένα νέο ενδιαφέρον, μια νέα έλξη, ένα νέο γκρουπ αναπτυσσόμενων εταιρειών, μια νέα επιχειρηματική εξέλιξη που αυτόματα μας κεντρίζουν το ενδιαφέρον και αποτελούν αιτία για μια καινούρια σχέση ή έναν νέο χρηματιστηριακό κύκλο. Φυσικά όπως μια κρίση ή ένας χωρισμός διαφέρουν από τις/τους προηγούμενες/ους  έτσι και η αρχή κάθε νέου κύκλου ή σχέσης διαφέρει από την προηγούμενη. Αν θέλουμε να δώσουμε πάντως ένα γενικό πλάνο για το πώς εξελίσσονται τα πράγματα στην αρχή, μπορούμε να πούμε τα εξής:

* Αρχικά υπάρχει ένα μίνι ράλι ή ο αρχικός ενθουσιασμός του έρωτα. Στην περίοδο αυτή υπάρχουν πολλά σκαμπανεβάσματα αλλά τα πράγματα έχουν κατά κύριο λόγο αίσια έκβαση.

* Αφού μείνουμε για αρκετό διάστημα εκεί, στη συνέχεια εάν πραγματικά ταιριάζουμε με τον άλλον/η ή αν υπάρχει πλήθος επενδυτών έτοιμο να συμμετάσχει στο παιχνίδι τότε ακολουθεί το στάδιο που περιγράψαμε πρώτο. Σ’ αντίθετη περίπτωση γυρίζουμε εκεί που ήμασταν μετά το τέλος της κρίσης ή του χωρισμού. Φυσικά αυτό που περιγράψαμε παραπάνω συμβαίνει πολύ σπάνια. Γι’ αυτό και στη ζωή μας περνάμε δύο ή τρεις μεγάλους έρωτες όσες και οι χρηματιστηριακές τρέλες που προλαβαίνουμε περίπου. Τις περισσότερες φορές οι σχέσεις μας είναι παροδικές και σύντομες όπως και οι περισσότεροι χρηματιστηριακοί κύκλοι που θα συναντήσουμε στη ζωή μας, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για κέρδη ή για να περάσουμε καλά.

* Υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις.  Μιλάμε  για άτομα που βλέπουν το χρηματιστήριο σαν τζόγο. Αυτοί μπορούν να παρομοιαστούν με τους κερδοσκόπους του  έρωτα. Το μόνο που αποζητούν είναι το πρόσκαιρο κέρδος ή την αγάπη μιας βραδιάς και στο τέλος καταλήγουν  είτε χαμένοι είτε με κανένα αφροδίσιο...  Βέβαια έχει και αυτό τη γοητεία του αλλά προσφέρει ελάχιστα στον άνθρωπο σαν άτομο. Συν τοις άλλοις χάνεται μεγάλο ποσοστό από το κέρδος στις προμήθειες και στους φόρους, κάτι ανάλογο με τη φαιά ουσία που ξοδεύουμε στις σχέσεις μας και κυρίως στις παροδικές  μας γνωριμίες για ασήμαντα πράγματα. Δυστυχώς αυτό είναι υποχρεωτικό τόσο όσο και η καταβολή της προμήθειας.

Εν κατακλείδι, το χρηματιστήριο και ο έρωτας είναι το ίδιο πράγμα. Ακολουθούν πορείες παράλληλες και  προσφέρουν μεγάλα περιθώρια κέρδους σε πολλές πτυχές της ζωής μας. Βέβαια  όπως όλες οι γοητευτικές ενασχολήσεις, έτσι και αυτά ενέχουν μεγάλους κινδύνους που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στο θάνατο... Χωρίς ρίσκο όμως δεν υπάρχει  κέρδος και χωρίς έρωτα δεν υπάρχει αγάπη. Το δίπολο ρίσκου-έρωτα είναι αυτό που κάνει τους κανόνες να ανατρέπονται και την λογική να αναιρείται. Σε αντίθετη περίπτωση θα ήταν όλοι κερδισμένοι και όλοι πνιγμένοι  από έρωτα. Και  αν οι πραγματικά κερδισμένοι από το χρηματιστήριο αγγίζουν το 5% αυτοί που πραγματικά αποκομίζουν τα μέγιστα από κάποιον έρωτα ζήτημα να αγγίζουν το 15%... Επομένως ακόμη και εδώ η απόκλιση δεν είναι μεγάλη.

Δική μου συμβουλή λοιπόν, επενδύστε στο χρηματιστήριο και στον έρωτα με μέτρο, σύνεση  και αυτοσυγκράτηση και ποτέ δεν ξέρετε...

Μ.Κ