Φάκελος μαθητή: Ένα αυθεντικό εργαλείο αξιολόγησης

Του Μιλτιάδη Κοτζιάμπαση

ΠΕ 70

Υποδιευθυντή στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Καρύστου

Από τις αρχές του 1990 έχει αρχίσει να παρατηρείται μία μετάβαση από τις συμβατικές μορφές διδασκαλίας και τη συμβατική αξιολόγηση σε πιο εναλλακτικές προσεγγίσεις, όπως η περιγραφική αξιολόγηση και η ανακαλυπτική μάθηση. Περνάμε από το δασκαλοκεντρικό μοντέλο σε ένα άλλο, όπου ο δάσκαλος είναι καθοδηγητής και βοηθός του μαθητή-τριας, ο οποίος-α ανακαλύπτει μόνος του τον τρόπο να μαθαίνει, να ανακαλύπτει πληροφορίες και τελικά να βελτιώνει τις αδυναμίες του.

Στα πλαίσια αυτά ο εκπαιδευτικός έχει πολλά όπλα στη φαρέτρα του, ώστε να επιτευχθεί η παραπάνω προσέγγιση και ένα από τα σημαντικότερα είναι ο φάκελος υλικού (Portofolio). Ο φάκελος υλικού του μαθητή, αλλά και εκπαιδευτικού, μπορεί να αποτελέσει μία εκ των έσω αυθεντική μαρτυρία για τον τρόπο διεξαγωγής τόσο της διδακτικής, όσο και της αξιολογικής διαδικασίας. Ουσιαστικά παρουσιάζει μία ιστορία με θέμα: “ Τι έχω μάθει κατά τη διάρκεια του μαθήματος και πώς το έχω εφαρμόσει στην πράξη;” στη σχολική πραγματικότητα. Με αυτή τη μέθοδο ο μαθητής καθίσταται συμμέτοχος στη διαδικασία της μάθησης και της αξιολόγησης, κάτι που κινεί τα εσωτερικά του κίνητρα και του δίνει το απαραίτητο ενδιαφέρον για να συνεχίσει να προοδεύει. Οι έννοιες του κριτικού αναστοχασμού και της αυτορρύθμισης φαίνεται να διέπουν όλους τους σχετικούς ορισμούς του φακέλου υλικού. 

Ποιες τεχνικές αξιολόγησης όμως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ώστε να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι;

Σύμφωνα με τους Χατζηγεωργίου, Γιαλλουρίδη, Κουλουμπαρίτση και Ματσαγγούρα, υπάρχουν πολλές. Ενδεικτικά, αναφέρουμε κάποιες παρακάτω:

1) Εργασίες μαθητών και συνεργατικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στο σχολείο.

2) Αντίγραφα επαίνων, βραβείων και διακρίσεων.

3) Ερωτηματολόγιο αυτοαξιολόγησης του μαθητή.

4) Εργασίες που πραγματοποιεί ο μαθητής-τρια πέρα από αυτές που γίνονται στο σχολικό περιβάλλον.

5) Παρατηρήσεις και προτάσεις που μπορούν να συνδιαμορφώσουν το μάθημα. 

Όπως σε όλες τις μορφές αξιολόγησης, έτσι και εδώ υπάρχουν κάποια θετικά και αρνητικά σημεία. Τα τελευταία όμως μπορούν να αντιμετωπιστούν εν τη γενέσει τους και να υπερισχύσουν σαφώς τα πρώτα. 

Στα πλεονεκτήματα μπορούμε να αναφέρουμε:

1) Ολοκληρωμένη ανάπτυξη της μαθησιακής εξέλιξης ενός μαθητή-τριας.

2) Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης μέσα από την αυτοαξιολόγηση και αυτοβελτίωση, αυξάνοντας ταυτόχρονα τη δημιουργικότητα των μαθητών-τριών.

3) Ανάδειξη συνεργατικής μάθησης και ομαδικών δεξιοτήτων, κάτι που θα βοηθήσει αργότερα και στην ευρύτερη κοινωνικοποίηση του παιδιού.

4) Καλύτερη επικοινωνία του εκπαιδευτικού με τους μαθητές-τριες.

5) Η επικοινωνία με τους γονείς βελτιώνεται, καθώς αυτοί έχουν πλέον μία ευρύτερη εικόνα του παιδιού τους σε όλα τα επίπεδα και όχι απλά έναν “ξερό” αριθμό.

6) Ταυτόχρονα, ο-η εκπαιδευτικός έχει μία καλύτερη εικόνα της πορείας των μαθημάτων , γεγονός που μπορεί να βοηθήσει πολύ στον προγραμματισμό και στην επίτευξη στόχων της χρονιάς.

7) Τέλος, μπορεί να καταστεί χρήσιμο εργαλείο, μέσα από το οποίο ειδικοί που επισκέπτονται το σχολείο μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες με εξατομικευμένη και διαφοροποιημένη διδασκαλία.

Στις αρνητικές πτυχές, σύμφωνα με τον Shulman από το Stanford University, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα εξής:

α) Υπάρχει ο κίνδυνος, όσα περιέχονται σε έναν φάκελο υλικού, να είναι ατάκτως ειρημένα, χωρίς να έχουν συνοχή, με αποτέλεσμα να μιλάμε απλά για μία ασήμαντη επίδειξη περιεχομένου.

β) Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να είναι κατάλληλα επιμορφωμένος και εξοικειωμένος ώστε να μην επιτρέψει μία κακή παρουσίαση των αποτελεσμάτων του φακέλου να αδικήσει όλη την προσπάθεια.

γ) Μπορεί μία εργασία να επικαλύπτει την άλλη με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται τα ίδια δεδομένα.

δ) Σε πολλές περιπτώσεις οι φάκελοι χάνουν τη δυνατότητα που έχουν να αξιολογούν τις ατομικές εκροές δημιουργώντας έτσι διαστρέβλωση.

ε) Επίσης, μπορεί να υπάρχει υλικό το οποίο να μην χρησιμεύει κάπου δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο μία υπεραπλούστευση.

Στις δυσκολίες θα προσέθετα επιπλέον, τον αυξημένο χρόνο που απαιτεί η συγκεκριμένη διαδικασία και ο οποίος πολλές φορές θα είναι εκτός διδακτικού ωραρίου. Τον πολύ μεγάλο όγκο χαρτιού που μπορεί να συγκεντρωθεί στο σχολείο. Το τελευταίο, κατά την άποψή μου, θα μπορούσε με τη βοήθεια της τεχνολογίας να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, μέσα από τη χρήση του e-Portofolio.

Συμπερασματικά λοιπόν ο φάκελος υλικού είναι ένα εργαλείο αυτο-αξιολόγησης και έτερο-αξιολόγησης του μαθητή, αλλά και του ίδιου του εκπαιδευτικού. Οδηγεί στη μεταγνώση και στον αναστοχασμό προάγοντας και βελτιώνοντας την εκπαιδευτική διαδικασία. Αν αποδεχτούμε τη θέση της Seely (1994, 16) ότι «η αξιολόγηση είναι η προσπάθεια να επιτύχουμε το βέλτιστο ταίριαγμα ανάμεσα στον μαθητή και το μαθησιακό περιβάλλον», τότε αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντική καθίσταται αυτή η στοχαστικοκριτική ανάλυση. 

Άρθρο μου στον Ευβοϊκό Τύπο στις 20/12/2019

Το άρθρο αποτέλεσε τελική εργασία σε σεμινάριο με θέμα:"Αξιολόγηση Μαθητή"

Βιβλιογραφία: 

Υλικό επιμόρφωσης ΕΕΠΕΚ (Φάκελος Υλικού-Εισαγωγή)

Φάκελος Εργασιών του Μαθητή (Portfolio): Η Αυθεντική Αξιολόγηση στη Διαθεματική Διδασκαλία Αλεξάνδρα Χ. Κουλουμπαρίτση και Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας*